عیسی طلبه مشهدی

دروغ به شوخی

سؤال : دروغ به شوخی چه حکمی دارد ؟

آیت الله صافی گلپایگانی : در روایت آمده است که انسان طعم ایمان را

نمی چشد مگر وقتی که دروغ را چه به نحو جدّی و چه شوخی ترک کند

آیت الله بهجت : دروغ شوخی حرام است.

آیت الله شاهرودی : مشکل است

آیت الله مکارم : چنانچه قرینه ای در کلام باشد که طرف مقابل متوجه شود شما قصد حقیقی ندارید اشکالی ندارد.

آیت الله نوری همدانی : اگر قرینه ای در کار باشد که شوخی بودن آن را برساند حرام نیست ولی بهتر است که این کار را نکند[1]

مسأله : آیات عظام وحید خراسانی ، خویی ، تبریزی : دروغ گفتن حرام است و آن خبر دادن از چیزی است که واقعیت ندارد و فرقی در حرمت بین دروغ جدّی و دروغ شوخی نیست و اگر خبری را به عنوان شوخی نقل کند در حالی که قصد حکایت و اخبار نداشته باشد اشکال ندارد.

آیت الله سیستانی : دروغ گفتن حرام است و آن خبر دادن از چیزی است که واقعیت ندارد و فرقی در حرمت بین دروغ جدّی و دروغ شوخی نیست تا وقتی که قرینه حالیه یا مقالیه ای بر شوخی بودن آن نباشد و اگر قرینه حالیه یا مقالیه ای بر شوخی بودن قرار دهد در حرمت آن اشکال است هر چند احتیاط واجب در ترک آن است و اگر خبری را به عنوان شوخی نقل کند در حالی که قصد حکایت و اخبار نداشته باشد اشکال ندارد[2].

سؤال : آیا می‌شود برای مزاح و شوخی ، دروغ گفت ؟

جواب از آیت الله سیستانی : اگر قرینه ای بر شوخی بودن نباشد حرام است و اگر باشد هم به احتیاط واجب جایز نیست ولی اگر قصد حکایت نکند گر چه صورت سخن به عنوان خبر باشد حرام نیست[3] 

---

 

تقلید صدا

سؤال : درآوردن اداء افعال و گفتار مجنون و دیوانه ، آیا غیبت از او شمرده می‌شود و آیا غیبت مجنون جایز است ؟ و آیا مسخره کردن او از باب مزاح و شوخی جایز است ؟

آیت الله تبریزی : اداء او را درآوردن ، زمانی‌که توهین و تحقیر به نزدیکان ( دور و بری‌های ) او شمرده شود یا به این قصد و غرض باشد ، جایز نیست ، و از اینجا حکم مسخره کردن فرد دیوانه هم روشن می‌شود[1].

سؤال : آیا جایز است تقلید صدای دیگران که خنده آور است و آن صدا معروف و معلوم است که لهجه گروهی از مؤمنین یا اهالی منطقه معیّنی است به شرط اینکه قصد اهانت به آن نداریم و شخص مشخّصی منظور و مقصود نیست و فقط مقصود شوخی ، سرگرمی و خوش مزگی است ؟

جواب از آیات عظام خوئی و تبریزی : اگر توهین و هتک به اهالی مؤمن آن قوم و منطقه شمرده نشود اشکال ندارد[2].

سؤال : آیا تقلید صدای شخص مؤمن یا طریقه راه رفتن یا نشستن او در غیابش زمانی که بوسیله این تقلید یا راه رفتن یا نشستن ، قصد اظهار عیبی را ندارد و حکایت و تقلید فقط برای سرگرمی و خوش مزگی و شوخی است ،‌ حرام‌است ؟

جواب از آیات عظام خوئی و تبریزی : اگر این عمل ، توهین و هتک فردی که ادایش را در می‌آورند نباشد اشکالی ندارد[3].

سؤال : تقلید صدای دیگران جهت مزاح و شوخی جایز است یا خیر ؟

آیت الله مکارم : در صورتی که توهین به آن شخص محسوب شود جایز نیست و اگر توهین به آن شخص محسوب نشود مانعی ندارد.

آیت الله صافی : عمل لغوی است و اگر آن‌که تقلید صدای او را می‌کند راضی نباشد حرام است.

آیت الله شاهرودی : در صورت ایذاء و استهزاء حرام است

آیت الله فاضل لنکرانی : اگر به گونه‌ای باشد که اگر صاحب صدا بشنود ناراحت می‌شود حکم غیبت را دارد و جایر نیست[4]

 

فحّاشی

سؤال : آیا فحّاشی و توهین به دیگران‌در صورت عادت اشکال دارد ؟

جواب از آیت الله بهجت : حرام است[1].

سؤال : فحاشی و ناسزا گویی نسبت به یکدیگر چه صورت دارد ؟

مقام معظم رهبری : فحاشی جایز نیست .

آیت الله تبریزی : فحاشی و سَباب مؤمن حرام است .

آیت الله مکارم شیرازی : سخنان رکیک و فحاشی شایسته انسان مؤمن نیست و در بسیاری از موارد مصداق محرّمات است .

آیت الله فاضل لنکرانی : اخلاق اسلامی باید در تمام موارد رعایت شود .

آیت الله سیستانی : فحاشی و ناسزا گویی اگر به مؤمن باشد ، جایز نیست [2].

مسأله : آیت الله سیستانی : هِجاء مؤمن حرام است و مراد از آن بیان نواقص و معایب او و بدگویی و مذمّت اوست چه به صورت نثر باشد و چه به صورت شعر ذکر گردد و بدگویی و مذمت مطلق مردم غیر از مؤمن کار نیکویی نیست مگر زمانی‌که مصلحت عامه‌ای این امر را اقتضاء نماید و گاهی در این هنگام بدگویی و مذمت واجب می شود مانند بدگویی و مذمّت از فرد فاسق بدعتگزار تا مردم به بدعتش گرایش پیدا نکنند.

آیات عظام خویی ، تبریزی ، وحید خراسانی : هِجاء مؤمن و بدگویی و مذمّت از او حرام است ولی بدگویی و مذمّت از مخالف و همچنین فرد فاسق بدعتگزار جایز است تا مردم به بدعتش گرایش پیدا نکنند[3].

شوخی از طریق فحّاشی

سؤال : آیا فحش دادن حرام است ؟ اگر غرض از فحش دادن ، شوخی با مخاطب باشد چه حکمی دارد ؟

آیت الله سیستانی : حرام است .

آیت الله بهجت : فحش دادن به اهل ایمان حرام است مگر در صورت مزاحمت با مصلحت لازمة راجحه بر مفسدة سَبّ و شَتْم . ( جامع المسائل ج2 س 472 ) .

مقام معظّم رهبری : فحش دادن حرام است .

آیت الله مکارم شیرازی : فحش دادن حرام است و از فحش دادن به صورت شوخی هم بپرهیزید .

آیت الله سید محمد شاهرودی : فحش دادن به مؤمن حرام است چه به شوخی باشد یا جدّی ، ولی گاهی شوخی طوری است که معلوم می‌شود قصد فحش ندارد ، در این صورت اگر هتک مؤمن نباشد ، اشکال ندارد[4].

سؤال : آیا گفتن ناسزا بدون حضور مخاطبی که آن را بشنود گناه محسوب می شود ؟

آیات عظام خویی ، تبریزی : بله گناه بر آن مترتّب می‌شود و این عمل حرام است[5].

شوخی با کلمات رکیک

سؤال : آیا نام بردن اعضای تناسلی و مانند آن اگر به عنوان شوخی باشد جایز است ؟

آیت الله بهجت : ناپسند است و اگر موجب ریبه باشد اجتناب لازم است .

آیت الله صافی گلپایگانی : مذموم و رکیک است .

آیت الله سید محمد شاهرودی : اگر اهانت باشد جایز نیست و احوط ترک است .

آیت الله مکارم شیرازی : لازم است حتّی الامکان عفّت کلام رعایت گردد[1].

کلمات رکیک در زناشویی

سؤال : حکم استعمال اسامی اعضای تناسلی بین زن و شوهر در روابط زناشویی و یا در حالت عادی چگونه است ؟

آیت الله بهجت : حرام نیست .

آیت الله صافی گلپایگانی : مذموم و رکیک است .

آیت الله سید محمد شاهرودی : جایز است .

آیت الله مکارم شیرازی : زن و شوهر به هر شکلی که مایل باشند می توانند از یکدیگر لذّت ببرند ولی شایسته است از کارهایی که با کرامت انسانی سازگار نیست بپرهیزند[2].

سؤال : نام‌بردن الفاظ زشت و رکیک مانند اعضاء تناسلی انسان چه‌حکمی دارد؟

جواب از آیت الله سیستانی : جایز نیست مگر با همسر.

مسأله : آیت الله سیستانی : فحش حرام است و مراد از فحش هر کلامی است که تصریح به آن زشت و قبیح شمرده می‌شود یا نسبت هر فردی یا نسبت به غیر زوجه ، نوع اول آن مطلقاً حرام است و نوع دوم آن نسبت به همسر جایز است و نسبت به غیر همسر جایز نیست.

آیات عظام خویی ، تبریزی : فحش حرام است و از این قبیل است هر کلامی که تصریح به آن زشت و قبیح شمرده می‌شود اگر در سخن گفتن با مردم غیر از همسر باشد و نسبت به همسر اشکال ندارد.

آیت الله وحید خراسانی : فحش حرام است و از این قبیل است هر کلامی است که تصریح به آن زشت و قبیح شمرده می‌شود اگر در سخن گفتن با مردم غیر از همسر باشد و نسبت به همسر در صورتی که قبح و زشتیش به خاطر حیاء در تصریح به آن کلام است اشکال ندارد[3].

کلمات رکیک علیه دشمنان اهل بیت علیهم السلام

سؤال : آیا می‌توان در مجالسی‌که به جهت لعن و سبّ دشمنان اهل بیت علیهم‌السلام برپا می‌گردد از کلمات رکیک و احیاناً نام بردن اعضای‌تناسلی و . . . استفاده نمود ؟

آیت الله بهجت : مراعات تقیّه لازم است .

آیت الله صافی گلپایگانی : مذموم و رکیک است .

آیت الله سید محمد شاهرودی : احوط اجتناب است .

آیت الله مکارم شیرازی : لازم است از کارهایی که باعث تفرقه صفوف و ایجاد شکاف بین مسلمانان می شود خودداری شود و همه مسلمین در برابر دشمنان اسلام متّحد شوند و رعایت آداب عفت در هر حال لازم است[4].

سؤال : لعن خلیفه اوّل و ثانی و اعداء دین و اظهار عداوت و تبرّی از آنان با رعایت موارد تقیّه از فروع الدین است ( لعائن الله علیهم اجمعین ) حال آیا فحش دادن به آنان ، آن هم فحش های رکیک و زشت مثل فحش هایی که منسوب به

اعضاء بدن است ، فحش ناموس ، خواهر ومادر ... به آنان جایز است ؟

( البته در مکانی که محل تقیه نیست یا مثلاً انسان تنهاست )

مقام معظم رهبری : از کارهای اختلاف انگیز بپرهیزید و عفت کلام در‌ هر حال مطلوب است.

آیت الله فاضل لنکرانی : فحاشی ، جایز نیست .

آیت الله مکارم شیرازی : جایز نیست‌.

آیت الله بهجت : لعن کردن دشمنان اهل بیت مانعی ندارد ولی فحش دادن و حرف رکیک زدن کار متّقیان نیست.

آیت الله تبریزی : لعن مؤمن حرام است و اما فحش و گفتاری که ذکر آن قبیح است مطلقاً جایز نیست.

آیت الله صافی گلپایگانی : در کلّ امور و برنامه ها و تولّی و تبرّی باید از راهنمایی های خود اهل بیت علیهم السلام بهره و دستور گرفت ، این فحّاشی ها برای خود فحش دهنده وهن و سبک است ، علاوه بر اینکه لعن و نفرین ، طلب بعد و دوری اعداء دین علیهم لعائن الله از رحمت خداوند متعال است و این معنای مهمی است که در فحش نیست[5].

سوال؟:چرا در اسلام به زنان اجازه قضاوت داده نشده؟

متن پاسخ: 
مشهور فقها یکى از شرایط قضاوت را «مرد بودن» مى دانند. 

علتى که براى این امر ذکر مى کنند،عاطفى و احساساتى بودن زن است که ممکن است در قضاوت او تاثیر بگذارد و مستند نظر آن ها روایتى است که در آن آمده : «... بر زن واجب نیست متولى قضاوت شود.»(1) 
مطلب مهم راجع به قضاوت زن که نباید مورد غفلت قرار گیرد، این است که در حدیث مزبور تکلیف شاق و صعب قضاء، از زن برداشته شده نه آن که او را از حق قضاء محروم نموده باشد. 

گروهى از فقهاى بزرگ شیعه مانند:قاضى ابن البراج , محقق (ره ) صاحب شرایع الاسلام , علامه (ره ) در قواعدالاحکام و عده اى از بزرگان متأخر مانند:صاحب جواهر و شیخ انصارى و آقا ضیاء عراقى و بسیارى دیگر از فقها ذکورت را براى قضا شرط دانسته اند.(2) 

اما برخى دیگر از فقهاى شیعه،مانند شیخ مفید(ره ) در کتاب مقنعه؛عقل ، کمال ،علم به کتاب الهى و سنت معصومان را برای قضاوت شرط دانسته و نظیر شیخ طوسى (ره ) در کتاب <نهایه > و مفید در <مقنعه > نامى از اشتراط مرد بودن یا امتناع زن بودن نبرده اند .برخى دیگر از فقها نیز مانند ابن ادریس و ابن سعید بر این نظریه هستند.(3) 
توضیح : این گونه مسئولیت‏ها به جز مشقت و زحمت، فایده دیگرى ندارد،اگر کسى این‏ها را به خاطر دنیا و مقام و پول بخواهد، ضد ارزش است، و اگر براى خدا بخواهد، خداوند ثواب این گونه کارها را به زنانى که به وظائف خود عمل می‏کنند،مى‏دهد. 

شبیه این مطلب در تاریخ اسلام هست که زنان مدینه یک نماینده نزد پیامبر فرستادند که مردان به جبهه مى‏روند و آن همه مقام‏هاى معنوى کسب مى‏کنند و یا به شهادت که فوز عظیم است مى‏رسند، اما زن‏ها به این گونه ثواب‏ها نمى‏رسند. حضرت رسول(ص) فرمود: «جهاد المرئة حسن التّبعل؛ جهاد زن این است که خوب شوهردارى کند». اگر زنى به عشق معنویت و کمالات غصه مى‏خورد که چرا این مقامات مخصوص مردان است و به ما زنان نمى‏دهند؟ جوابش این است که اگر زنان اخلاق داشته باشند و به وظائف خود خوب عمل کنند، همان ثواب و کمالات را دارند. 
اسلام که این گونه مسئولیت‏ها را به مردها داده، از آن رو است که این‏ها وظائف سنگین اجتماعى است و زنان از عهده آن‏ها به طور کامل برنمى آیند یا به خاطرآن است که زن‏ها کم‏تر در جامعه حضور پیدا کنند و یا این است که مردان از روحیه بالاتری برخوردارند و عملا زنان توانائی این کار مشکل را ندارند. 
پاورقی: 

1)- وسائل الشیعه , کتاب القضاء, باب 2 از ابواب صفات القاضى , ح 1 
2)- جوادى آملى، عبداللّه , زن در آینهء جلال و جمال , ص 348 و 349 
3) همان , ص 348